Çocuklarda özgüven gelişimi bebeklik dönemiyle başlamakta ve özgüven tohumları, yaşamın ilk yıllarında çocuğun birincil bakım veren kişiyle kurduğu güvenli ilişki ile ekilmektedir. Anne-babanın ebeveynlik tutumu, çocuğun kendisine ilişkin geliştirmekte olduğu olumlu veya olumsuz düşünce yapısını etkilemektedir. Aile, çocuğun karşı karşıya geldiği ilk sosyal çevredir ve çocuğun ruhsal ve fiziksel tüm ihtiyaçlarının ne şekilde karşılandığı çocuğun duygusal gelişiminde büyük rol oynamaktadır. Özgüven gelişiminde birincil öncelikli kurum aile olsa da, çocuğun arkadaş ve sosyal çevresinin tutumu da çok önemlidir. Çocuk çevresinden aldığı tepkiler doğrultusunda kendiyle ilgili bir ‘benlik algısı’ geliştirir ve çocuğun çevre tutumundan nasıl etkileneceği ailesinde edindiği temel güvenlik duygusunun yeterliliğiyle orantılıdır. Aile içinde değerli olduğunu, sevildiğini ve saygı gördüğünü hisseden bir çocuk, sosyal çevresinden gelecek olumsuz uyaranlardan daha az etkilenecektir. 

‘Benlik’ kavramı ise kişinin kendini tanıması, sevmesi ve kendisine güvenmesi olarak ifade edilebilir ve ‘özgüven’ kavramı ile yakın ilişki içindedir. Bu nedenle ailenin erken çocukluk dönemindeki katkısı çocuğun ‘kendilik değerinin’ olumlu yönde gelişmesi için hayati önem taşımaktadır.

Çocuklarda Özgüven Eksikliği Olduğunu Nasıl Anlarız?

• Çocuk duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanıyorsa,
• Kendisine verilen sorumlulukları yerine getirmekten kaçıyorsa,
• Tanımadığı kişilerin bulunduğu sosyal ortamlara girdiğinde kendini güvende hissetmiyor ve kaygılanıyorsa,
• Kişisel ilişkilerinde güvenli sınırlar belirleyemiyor ve ‘hayır’ demekte zorlanıyorsa,
• Kendini yetersiz ve değersiz hissediyorsa,
• Süregelen bir utangaçlık ve çekingenlik duygusu içindeyse,
• Kendine yöneltilen eleştirilere karşı aşırı alınganlık gösteriyorsa

çocukta özgüven eksikliği olabileceğini düşünebiliriz.

Çocuklarda Özgüven Gelişimini Destelemek için Neler Yapılabilir?

Çocuklarda özgüven gelişimine destek olmak için eleştirel, sert ve yargılayıcı bir tutum yerine, yapıcı ve destekleyici bir tutum sergilemek önemlidir. Bu konuda çalışmalar yapan eğitimci yazar Robert Ramsey çocuklarda özgüven gelişimini desteklemek için ebeveynlere alışılmışın biraz dışında ancak düşündürücü tavsiyelerde bulunuyor:

• Çocuğunuzu defalarca uyarmış olmanıza rağmen döküp saçtığında çok tepki vermeyin, özgüvenleri böyle zamanlarda tahmin ettiğinizden daha çok zedeleniyor.
• Bazı sabahlar kahvaltıda pizza yemesine izin verin; ki seçim hakkı olduğunu hissetsin.
• Çocuğunuzun şakalarına gülün.
• Yeni bisiklet alacak paranız yoksa, eski bisikleti boyayın; ki onun için çabaladığınızı ve kendisine değer verdiğinizi görsün.
• Çocuğunuzu ‘sürekli’ uyarmayın, iki uyarma isteğinizden birini tutun.
• Çocuğunuzun sizi ağlarken görmesinden çekinmeyin; ki olumsuzlukların da insana özgü olduğunu bilsin.
• Çocuğunuzun yaptığı resimleri evinizin duvarlarına asın.
• Çocuğunuzun en ufak çabasını bile görün ve gördüğünüzü ona söyleyin.
• Çocuğunuza hiçbir zaman yalan söylemeyin.

Özetle, yetiştiği çevrede değer gören, koşulsuzca sevilen, fikirleri önemsenen, kendisine güvenilip sorumluluk verilen ve yaptığı hata karşısında doğruya uygun şekilde yönlendirilen çocuğun özgüveni gelişir. Gelişmiş özgüven, kişinin hayatta karşısına çıkabilecek zorluklarla baş edebilmesi için önemli bir destek görevi görmektedir. 

Uzm. Psk. Evren Morgül